Rozdział III. Islam a feminizm
Uważa się, iż pojawienie się islamu na terenie Bliskiego Wschodu zapoczątkowało szereg zmian społecznych polepszających pozycję żeńskiej części społeczeństwa.
W przedmuzułmańskiej Arabii kobieta traktowana była jako część żywego inwentarza mężczyzny, co więcej, inwentarza bezwzględnie dziedziczonego. Nie posiadała prawa do wyrażania własnej woli w żadnej kwestii dotyczącej jej życia, nie mogła posiadać ani dziedziczyć majątku. Mężczyzna mógł rozwodzić się z kobietą dowolną ilość razy, bez uzasadnienia przyczyny, zostawiając ją bez żadnego zabezpieczenia ekonomicznego. Co prawda istniał zwyczaj tzw. daru przedmałżeńskiego, ale miał on formę zapłaty opiekunowi kobiety – ojcu czy bratu za oddanie jej innej rodzinie poprzez małżeństwo z jej członkiem. Posiadanie córki było utrapieniem dla mężczyzny, na którego barkach spoczywało zabezpieczenie jej dziewictwa i ochrony, co nie było proste ze względu na wojowniczy charakter czasów i zwyczaj gwałcenia lub przywłaszczania sobie kobiet podbitych plemion. Tylko córka będąca dziewicą miała szansę zostać wydana za mąż za godną cenę. Z tego powodu pospolity był zwyczaj rodzenia nad wykopanym wcześniej dołem. Jeśli noworodek okazywał się chłopcem pozostawiało się go przy życiu, jeśli zaś dziewczynką ojciec miał prawo podjąć decyzję o zakopaniu jej żywcem bezpośrednio po urodzeniu. Jeśli mężczyzna przez długi czas przebywał z dala od domu, a po powrocie zastawał nawet kilkuletnią córkę, o której istnieniu nie wiedział, miał prawo zakopać ją żywcem w ziemi. Żeński potomek był ciężarem dla mężczyzny, a jego narodziny oznaczały smutek. Nie każdy chciał podjąć się obowiązku opieki nad ni. Co więcej, kobieta w okresie menstruacji uznawana była za osobę tak nieczystą, iż izolowano ją ze społeczności. Odseparowanie od grupy następowało też po śmierci męża. Wdowa musiała przebywać poza społecznością przez cały rok, w małym namiocie, nie myjąc się i nie zmieniając ubrania. Po tym okresie brała do rąk żywe zwierzę i wcierała w nie roczny brud, smarowała się odchodami wielbłąda, myła się i dopiero wracała do plemienia34.
Nauki Mahometa poza dogmatami religijnymi niosły za sobą zbiór zasad społecznych, w których bardzo duży udział miały normy odnoszące się do kobiet, ich roli, praw i obowiązków w społeczeństwie. Wśród 114 sur Koranu czwarta nosi tytuł „Kobiety”. Arabiści zgodnie podpisują się pod teorią, iż pojawienie się islamu w rejonie znacznie poprawiło sytuację kobiet.
Islam nadał kobiecie szereg praw, m.in. prawo do dziedziczenia majątku, własnego zdania w sprawie zawarcia małżeństwa, zatrzymania i zarządzania darem przedmałżeńskim, rozwodu czy też ochronę życia nowonarodzonych dziewczynek.
To, co bardzo rewolucyjne na tle kultury przedmuzułmańskiej to fakt, iż Koran wprost mówi o równości pomiędzy kobietą a mężczyzną. Święta księga islamu uczy, iż wszyscy ludzie bez względu na rasę czy płeć są sobie bezwzględnie równi, a jedyne co wyróżnia ich, czyni lepszymi lub gorszymi od siebie nawzajem jest ich bogobojność35. Równość ta nie oznacza jednak bycia jednakowymi. Islam naucza, iż kobiety i mężczyźni są tak samo wartościowymi ludźmi, lecz różnią się od siebie i zostali stworzeni do pełnienia innych ról. Opinia ta sprzeczna jest z poglądami większości nurtów feminizmu zachodniego, który protestuje przeciwko bezwzględnym uwarunkowaniem biografii płcią biologiczną człowieka. Feministki muzułmańskie wzywają zgodnie z naukami Koranu do uznania równoważności kobiet i mężczyzn w społeczeństwie, jednocześnie zgadzając się z poglądem, iż obie płcie różnią się od siebie psychicznie i fizycznie. Uważają, iż posiadanie cech męskich nie powinno nobilitować bardziej niż posiadanie cech żeńskich i zwracają uwagę na niedowartościowanie przez społeczeństwo tego, co kobiece36.
Tradycje pochodzące jeszcze z przedmuzułmańskiej Arabii, różnorodne interpretacje religii wykorzystywane jako narzędzie do osiągnięcia własnych celów, powoływanie się na te hadisy, które nie są uznawane za w pełni wiarygodne, brak edukacji, bieda, patriarchalność systemu społecznego i wiele innych czynników sprawiały, iż prawa, jakie Koran przypisywał kobietom niejednokrotnie były łamane. Jednak biografia samego proroka Mahometa pokazuje, jak ważną rolę w społeczeństwie, w którym głosił swoje nauki, posiadały kobiety. Pierwszą osobą, która uwierzyła w jego objawienie była jego żona Chadidża – samodzielnie dysponująca fortuną odziedziczoną po ojcu, która prowadziła handel na szlaku pomiędzy Syrią a Mekką. Jako majętna wdowa sama zaproponowała dużo młodszemu i niebogatemu Mahometowi małżeństwo, a w czasie jego trwania była powierniczką i opiekunką proroczej misji. Rolę najwierniejszej i najbliższej towarzyszki jego posłannictwa piastowała kolejna żona A’isza. Kobiety stanowiły aż 15% wiarygodnych przekazicieli hadisów mówiących o życiu proroka37. Kobiety aż do czasów średniowiecza nauczały zasad religii i biografii Mahometa. Nie do końca jasne jest jednak, czy pełniły role nauczycielek tylko dla innych kobiet, czy dla obydwu płci. Żeńskie przedstawicielki rodziny Proroka – aż do jego wnuczek pobierały bardzo staranne wykształcenie. Dziewictwo kobiety, o ile związane z jej bogobojnością było w cenie, nie było w czasach Proroka punktem tak drażliwym jak stało się później. Mahomet nie widział problemu w wybieraniu swoich żon spośród wdów i rozwódek38.
Po śmierci Proroka sytuacja kobiet zaczęła się pogarszać. Należy jednak pamiętać, iż przyczyną tego stanu rzeczy nie były wprowadzane w życie nauki Mahometa, lecz uwarunkowania kulturowe zakorzenione na regionie już wcześniej. Islam rozprzestrzeniał się po terenach Persji, a więc obszarze na którym segregacja płciowa była wpisywana nie tyle w religię co w kulturę. Co więcej, historia Bliskiego Wschodu przyniosła instytucję haremu, zabójstw honorowych, kontynuacji przedmuzułmańskiego zwyczaju zabijania dziewczynek. Przez wieki duża cześć muzułmanek nie była objęta, w przeciwieństwie do mężczyzn, żadnym systemem edukacji, naruszano ich prawo do własnej woli w kwestii zawarcia małżeństwa, czy jak pisze Hithem Abu-Rub „była narzędziem mężczyzny, jej rola ograniczała się do rodzenia i zaspokajania mężczyzny”39.
Według myślicieli muzułmańskich nauki islamu dają kobiecie tak duży wachlarz praw i przywilejów, iż nie można w nich znaleźć powodu, dla którego kobiety musiałyby walczyć z jakąkolwiek formą dyskryminacji. Problemem, który sprawia, iż kobiety zostały pozbawione podstawowych praw i statusu równości z mężczyzną jest oddalenie się społeczeństw od zasad religii, lub błędne ich rozumienie. Według teologów islam zapewnia kobiecie bogaty zakres praw lecz tylko w teorii, ponieważ ludzie nie respektują zasad religii, a czasami złe praktyki błędnie tłumaczą religią, podczas gdy są one spowodowane kulturą czy tradycją.
Feminizm muzułmański motywuje swoje postulaty prawami, jakie zostały nadane kobiecie przez Koran. Tym sposobem nie pozostaje w sprzeczności z myślicielami czy przywódcami muzułmańskimi, gdyż nakłania ludzi do religijności, ponownej interpretacji Księgi oraz do przestrzegania jej zasad.
Inaczej sprawa ma się jednak w przypadku stosunku przedstawicieli myśli muzułmańskiej do feminizmu świata Zachodu, którzy uważają, że wyemancypowana kobieta Zachodu zaczęła upodabniać się do mężczyzny, przez co sama zanegowała prawdę iż kobiecość jest ważną społecznie wartością. „W imię emancypacji, prowadzenie domu i wychowywanie dzieci stało się dla kobiety więzieniem, świadectwem zacofania, ciemnoty, określonym jako dyktatura mężczyzn(…) I choć w imię emancypacji kobieta zatraciła wiele ze swoich atrybutów nie uzyskała przecież upragnionego zrównania z mężczyzną. Swym postępowaniem nie wzbogaciła własnej natury, lecz męską…”40. Feminizm zachodni jest więc według islamu paradoksalnie nurtem niszczącym „kobiecość” a wywyższającym „męskość”.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.